Wyobraź sobie dom. Ciepły, spokojny, bezpieczny. Miejsce, w którym możesz być sobą. Tak powinno być. Ale dla wielu osób dom nie oznacza schronienia. Czasem za zamkniętymi drzwiami toczy się cichy dramat, którego nie widać z zewnątrz. W tym artykule mówimy głośno o tym, czym jest przemoc domowa, jakie przybiera formy i dlaczego żadna z nich nie powinna być bagatelizowana.
Problem, który dotyka tysiące ludzi w Polsce
Przemoc domowa to problem, który często rozgrywa się w czterech ścianach, w ukryciu. Pomimo tego dotyka tysiące osób, a ofiarą może być każdy: dziecko, dorosły, osoba starsza, niepełnosprawna.
Dane ogólnopolskie są alarmujące: w 2023 roku ofiarami przemocy domowej zostało ponad 77,8 tysiąca osób, a sprawców odnotowano ponad 63 tysiące. Szacuje się, że aż 74% ofiar stanowią kobiety, a wśród dorosłych poszkodowanych odsetek ten sięga niemal 86%.
Wiele z tych ofiar to osoby starsze, najczęściej doznające przemocy psychicznej (aż 87% przypadków przemocy wobec seniorów) lub ekonomicznej.
Ale to tylko czubek góry lodowej. Wiele osób nie zgłasza przemocy. Dlaczego? Z lęku, wstydu, zależności. Boją się, że nikt im nie uwierzy. Że będzie jeszcze gorzej.
Przemoc może przybierać różne formy: od fizycznej agresji, przez upokarzanie i kontrolę, po odbieranie pieniędzy i godności. Dotyka niezależnie od wieku, wykształcenia, miejsca zamieszkania czy statusu społecznego.
Dlatego trzeba mówić. Trzeba pokazywać, że przemoc to nie „sprawa prywatna”, ale realne zagrożenie dla zdrowia i życia. Że każda osoba ma prawo do życia wolnego od strachu.
Jakie są rodzaje przemocy domowej?
Przemoc może przybierać różne formy. To nie zawsze jest bicie. Czasami to także poniżanie, odbieranie kontroli czy zaniedbywanie opieki. Aby wiedzieć, jak rozpoznać przemoc, warto poznać jej rodzaje:
- Przemoc fizyczna – to każdy akt naruszający Twoją nietykalność cielesną, w tym bicie, popychanie, szarpanie, duszenie, ciągnięcie za włosy, rzucanie przedmiotami, przypalanie, przytrzymywanie. Także groźne gesty, które budzą lęk. Nawet „klaps”, nawet jedno popchnięcie to przemoc.
- Przemoc psychiczna – poniżanie, wyśmiewanie, szantaż emocjonalny, zastraszanie, „ciche dni”, kontrola telefonu, wzbudzanie poczucia winy – to wszystko jest przemocą. Często sprawca przekonuje, że „przesadzasz”, „masz złą pamięć”. To gaslighting, czyli wyjątkowo podstępna forma przemocy, która odbiera Ci zaufanie do samej siebie.
- Przemoc seksualna – nie każdy dotyk jest wyrazem miłości. Zmuszanie do kontaktów seksualnych wbrew woli, komentowanie ciała w upokarzający sposób, wymuszanie intymności – to przemoc seksualna.
- Przemoc ekonomiczna – to kontrola nad portfelem, zmuszanie do rezygnacji z pracy, zabieranie wypłaty, podpisywanie umów bez wiedzy, odmawianie pieniędzy na jedzenie, leki, ubranie dla dziecka. To życie pod pełną kontrolą,bez prawa do decydowania o sobie.
- Przemoc cyfrowa – telefon dzwoni kilkanaście razy dziennie. Ktoś sprawdza, gdzie jesteś, z kim piszesz, każe pokazywać wiadomości. To nowoczesna forma kontroli, która nie kończy się po zamknięciu drzwi.
- Zaniedbanie – nie zawsze chodzi o to, co ktoś robi. Czasem o to, czego nie robi. Zaniedbywanie jedzenia, higieny, leków, emocji, bezpieczeństwa – to również przemoc. Dziecko, które chodzi głodne. Starsza osoba, która nie otrzymuje leków. Brak opieki. Brak troski. Zaniedbanie może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, emocjonalnych, a nawet śmierci.
Jak rozpoznać przemoc domową?
Jeśli boisz się, że jesteś ofiarą przemocy domowej – zaufaj swojej intuicji.
Zastanów się:
- Czy boisz się złości bliskiej osoby?
- Czy tłumaczysz jej zachowanie?
- Czy masz wrażenie, że coraz mniej wolno Ci robić, mówić, decydować?
- Czy ktoś Cię obraża, kontroluje, izoluje, zmusza do czegoś?
- Czy musisz prosić o pieniądze na zakupy albo ukrywać wydatki?
- Czy boisz się powiedzieć o tym innym, bo „nikt i tak nie uwierzy”?
Zauważ zmiany u siebie:
- Twoje granice są stale przekraczane, ktoś ignoruje Twoje „nie”.
- Czujesz się winna/winny za czyjeś agresywne zachowanie.
- Twoja samoocena spada, wierzysz, że nic nie potrafisz, że jesteś „do niczego”.
- Ukrywasz, co dzieje się w domu, nawet przed bliskimi.
- Zmieniasz siebie, by nie prowokować drugiej osoby – rezygnujesz z kontaktów, wyglądu, planów.
- Masz objawy psychosomatyczne – bóle głowy, brzucha, bezsenność, ciągłe napięcie.
- Jak zareagować jako świadek?
- Czasem bliska Ci osoba zachowuje się inaczej niż kiedyś. Wycofuje się. Przestaje się uśmiechać. Tłumaczy się, chowa telefon, nie odbiera, nie spotyka się z nikim. Coś mówi Ci, że to nie tylko zmęczenie. Że ktoś ją tłamsi. Że ona (lub on) się boi.
Co powinno Cię zaniepokoić?
- Zmienione zachowanie – ktoś, kto był otwarty i towarzyski, staje się cichy, nerwowy, unika rozmów.
- Widoczne oznaki urazów – siniaki, zadrapania, oparzenia, które są tłumaczone jako „wypadek”, „potknęłam się”, „dziecko uderzyło”.
- Obniżona samoocena – osoba zaczyna mówić o sobie źle, czuje się „głupia”, „beznadziejna”, „nic nie warta”.
- Izolacja od bliskich – przestaje odbierać telefony, unika spotkań, znika z sieci.
- Strach przed partnerem/partnerką – reaguje nerwowo na jego/jej telefon, często „musi już iść”, unika opowiadania o domu.
- Kontrola i manipulacja – mówi, że nie może sama o niczym decydować, bo „on się zdenerwuje”, „ona by tego nie chciała”.
- Problemy zdrowotne na tle stresu – bóle brzucha, głowy, bezsenność, nagłe chudnięcie.
Pamiętaj, nie musisz mieć pewności, aby zareagować. Wystarczy niepokój. Twoja reakcja może przerwać milczenie i uratować komuś życie.
Masz moc, by zatrzymać przemoc
Twoja reakcja ma znaczenie. Jeśli doświadczasz przemocy domowej lub jesteś jej świadkiem, zareaguj.
Co możesz zrobić?
Zareaguj – jeśli widzisz zagrożenie życia lub zdrowia, dzwoń:
- 112 – w sytuacji nagłej, gdy potrzebna jest interwencja policji, pogotowia lub straży pożarnej.
- 997 – bezpośredni numer do Policji (działa równolegle z 112).
Nie wahaj się. To nie donos. To reakcja na krzywdę, która może ocalić czyjeś zdrowie, a nawet życie.
Poinformuj odpowiednie służby, nawet anonimowo:
- Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (MOPS) – możesz zgłosić podejrzenie przemocy, nie musisz się przedstawiać.
- Niebieska Linia: 800 120 002 – całodobowa, bezpłatna infolinia dla ofiar i świadków przemocy w rodzinie.
Jeśli nie wiesz, co powiedzieć, wystarczy, że powiesz: „Martwię się o sąsiadkę. Słyszę awantury, płacz dzieci. Obawiam się, że może dochodzić do przemocy.”
Gdzie znaleźć pomoc w Łodzi?
W Łodzi działa wiele miejsc, które oferują pomoc psychologiczną, prawną, socjalną, a także schronienie w sytuacjach zagrożenia. Wszystkie wymienione poniżej formy wsparcia są bezpłatne i dostępne bez względu na dochód.
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (MOPS) – Wydział Przeciwdziałania Przemocy Domowej
ul. Żeromskiego 36, Łódź
(42) 676 54 13
[email protected]
pn, śr, czw, pt: 8:00–16:00; wt: 9:00–17:00
mops.uml.lodz.pl
To miejsce, gdzie możesz zgłosić przemoc – także anonimowo. Uzyskasz pomoc psychologiczną, porady prawne i wsparcie socjalne. Pracownicy mogą rozpocząć procedurę Niebieskiej Karty.
Jeśli nie wiesz, od czego zacząć – zacznij od MOPS.
Ośrodek Interwencji Kryzysowej (OIK)
ul. Niciarniana 41, Łódź
800 112 800 (czynny całą dobę)
[email protected]
Tu otrzymasz natychmiastowe wsparcie psychologiczne i interwencję kryzysową. Możesz przyjść bez skierowania, nawet w nocy. Pomoc dostępna przez całą dobę.
Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla Ofiar Przemocy (SOW)
ul. Franciszkańska 85, Łódź
(42) 640 65 91
[email protected]
Oferuje bezpieczne schronienie i kompleksowe wsparcie: pomoc psychologiczną, prawną, socjalną i medyczną. Pomoc jest darmowa, nie trzeba mieć skierowania.
Dom Samotnej Matki im. Stanisławy Leszczyńskiej
ul. Broniewskiego 1a, Łódź
(42) 688 18 49
[email protected]
Przyjazne miejsce dla kobiet w ciąży i matek z dziećmi uciekających przed przemocą. Zapewnia opiekę, bezpieczeństwo i pomoc w uporządkowaniu formalności.
Fundacja „Ktoś” – program „Ktoś dla kobiet”
al. Rydza-Śmigłego 70, Łódź
(42) 208 11 09, 536 029 559
[email protected]
Bezpłatne konsultacje z psychologiem i prawnikiem, grupy wsparcia, warsztaty rozwojowe. Wszystko po to, by kobiety odzyskały kontrolę nad swoim życiem.
Ważne numery telefonów (lokalne i ogólnopolskie)
- Niebieska Linia – 800 120 002 (24/7, bezpłatnie)
- Centrum Praw Kobiet – 800 107 777 (24/7)
- Dziecięcy Telefon RPD – 800 12 12 12 (24/7)
- Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę
- • dzieci i młodzież – 116 111 (24/7)
- • rodzice i nauczyciele – 800 100 100 (pn–czw, 12–14, piątek 12–15)
- Psychologiczna linia wsparcia PCK – (22) 230 22 07 (pn–pt, 16:00–20:00)
Sfinansowano ze środków Pierwszego otwartego konkurs ofert na wsparcie realizacji zadania publicznego Województwa Łódzkiego z zakresu pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób – przeciwdziałania przemocy domowej w 2025 roku ogłoszonym przez: Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego – Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi. Całkowita kwota dofinansowania: 8 463,00 zł, Wnioskowana kwota dofinansowania 6 770,00 zł
